Կիբեռանվտանգությունը` որպես մասնագիտություն | ուղեցույց սկսնակների համար

Մասնագիտական տեսանկյունից կիբեռանվտանգությունը համակարգչային տեխնոլոգիաների, ցանցերի և զգայուն տվյալների պաշտպանությունն է չարտոնված մուտքից, գողությունից և վնասումից։ Ժամանակակից աշխարհում, որտեղ ամեն ինչ աստիճանաբար թվայնացվում է, կիբեռանվտանգությունը վերածվել է կենսական անհրաժեշտության։ Առևտրային կազմակերպություններից մինչև պետական հաստատություններ, բոլորը կախված են թվային համակարգերից, ինչը կիբեռանվտանգության մասնագետների պահանջարկն ավելի մեծ է դարձնում։

Կիբեռանվտանգության ոլորտում կարիերա սկսել նշանակում է մտնել արագընթաց և անընդհատ զարգացող ասպարեզ։ Սա ոչ միայն firewall-ների կարգավորում կամ գաղտնաբառերի կառավարում է, այլ ժամանակակից հասարակության թվային հիմքի պաշտպանությունը։ Կիբեռանվտանգության մասնագետները անտեսանելի հերոսներ են, որոնք ապահովում են թվային վստահությունն ու համակարգերի ամբողջականությունը՝ պաշտպանելով ամեն ինչ՝ սկսած սովորական օգտատիրոջ տվյալներից մինչև պետական կարևոր ենթակառուցվածքները։

Հիմա հասկանանք, թե ի՞նչ են անում կիբեռանվտանգության մասնագետները։ 

Կիբեռանվտանգության մասնագետները տարբեր խնդիրներ են լուծում՝ կախված կազմակերպության չափից ու ոլորտից։ Նրանք բացահայտում են հնարավոր խոցելիությունները, գնահատում ռիսկերը և մշակում պաշտպանական լուծումներ։ Այդ գործընթացում օգտագործվում են թե՛ տեխնիկական միջոցներ, թե՛ վերլուծական մոտեցումներ։ Երբեմն նույնիսկ իրենք են մոդելավորում հարձակումներ, որպեսզի համակարգերը ստուգեն իրական վտանգներից առաջ։

Ինչպես հասկացաք, կիբեռանվտանգությունը բազմաբնույթ ոլորտ է։ Այն ընդգրկում է մի շարք ուղղություններ, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր առանձնահատկությունները՝

• Ցանցային անվտանգություն- պաշտպանում է ընկերության ներքին ցանցերը
  
• Հավելվածների անվտանգություն- ապահովում է հավելվածների անվտանգ մշակումն ու տեղակայումը
  
• Ամպային անվտանգություն- պաշտպանում է ամպային պլատֆորմներում պահվող տվյալները
  
• Տեղեկատվական անվտանգություն- ապահովում է տվյալների գաղտնիությունը, ամբողջականությունն ու հասանելիությունը։

Յուրաքանչյուրը կարող է ընտրել իր մասնագիտացումը՝ ըստ հետաքրքրությունների և նախասիրությունների։ Բայց կան որոշակի հմտություններ ու գիտելիքներ, որոնք պարտադիր են վերը նշված բոլոր ուղղություների համար՝

• Տեխնիկական հմտություններ- օպերացիոն համակարգերի, ցանցային պրոտոկոլների և ծրագրավորման լեզուների (Python, Bash) իմացություն
  
• Փափուկ հմտություններ- հաղորդակցման կարողություն, վերլուծական մտածողություն և հարմարվողականություն
  
• Ուսման շարունակականություն- տեխնոլոգիաների զարգացման հետ սովորելու գործընթացը երբեք չի ավարտվում։ 
  

Կիբեռանվտանգության մասնագետների պահանջարկը՝ թվային դարաշրջանի կարիերայի ոսկե հնարավորություն

Ցանկացած մասնագիտություն ընտրելիս մեզ հետաքրքրում է աշխատանքի հնարավորությունների շրջանակը։ Կիբեռանվտանգության մասնագետների համար հնարավորությունները շատ տարբեր են։ Մի քանիսի մասին նշենք, որ ավելի լավ պատկերացում կազմեք։ Օրինակ՝ 

1. Պետական հաստատություններ
   Այստեղ նրանք պաշտպանում են երկրի կարևորագույն ենթակառուցվածքները՝ էներգետիկ համակարգերից մինչև պետական գաղտնի տվյալներ՝ ապահովելով ազգային անվտանգությունը թվային տարածքում։
2. Ֆինանսական ոլորտ
   Այստեղ մասնագետները կառավարում են բանկային համակարգերի անվտանգությունը, պաշտպանում հաճախորդների ֆինանսական տվյալները և կանխում են խարդախությունները։
3. Բժշկական կազմակերպություններ
   Մասնագետներն ապահովում են բուժառուների էլեկտրոնային գրառումների անվտանգությունը և պաշտպանում կյանքի համար կարևոր բժշկական սարքավորումները կիբեռհարձակումներից։
4. Տեխնոլոգիական ընկերություններ
   Այստեղ մասնագետները մշակում և իրականացնում են անվտանգության լուծումներ ծրագրային ապահովման և ամպային հարթակների համար՝ ապահովելով օգտատերերի տվյալների գաղտնիությունը։

Այս ցանկը շարունակվում է ընդլայնվել՝ ընդգրկելով կրթությունը, էներգետիկան, տրանսպորտը և այլ ոլորտներ, քանի որ թվային տրանսֆորմացիան դառնում է ավելի ու ավելի համատարած։ 

Այս ամենը առաջ է բերում մի շարք յուրահատուկ առավելություններ, որոնք ոլորտը դարձնում են 21-րդ դարի ամենագրավիչ մասնագիտություններից մեկը։

Առաջին հերթին, ոլորտում նկատվում է կայուն և աճող պահանջարկ։ Միջազգային տվյալներով՝ կիբեռանվտանգության մասնագետների պակասը գերազանցում է 3.5 միլիոնը ամբողջ աշխարհում, ինչը ապահովում է աշխատանքի կայունություն և կարիերայի աճի լայն հնարավորություններ։

Ոլորտն առանձնանում է նաև գրավիչ ֆինանսական պայմաններով։ Նույնիսկ սկսնակ մասնագետները կարող են հույս դնել մրցունակ աշխատավարձերի վրա, որոնք զգալիորեն գերազանցում են շատ այլ ոլորտների սկսնակների վարձատրությանը։

Աշխատանքի ճկուն գրաֆիկը մեկ այլ կարևոր առավելություն է։ Կիբեռանվտանգության մասնագետների մեծ մասն ունի հնարավորություն աշխատել հեռավար կամ հիբրիդային տարբերակով։

Վերջապես, ոլորտի դինամիկ բնույթը բացառում է միապաղաղությունը։ Տեխնոլոգիաների զարգացումը և մշտապես փոփոխվող սպառնալիքները ապահովում են անընդհատ զարգացման և ինքնակատարելագործման հնարավորություններ, ինչը հատկապես հետաքրքրում է ստեղծագործական մտածողությամբ մասնագետներին։

Այս բոլոր գործոնները միասին վերածում են կիբեռանվտանգությունը ոչ միայն կայուն, այլև զարգացման մեծ հեռանկարներով մասնագիտության։

Ոլորտի հիմնական մարտահրավերները

Չնայած ոլորտի առաջարկած վերոնշյալ առավելությունների, կան նաևառանձնահատուկ մարտահրավերներ, որոնք կարևոր է հաշվի առնել՝

• Մշտական լարվածություն և բարձր պատասխանատվություն
  Քանի որ կիբեռանվտանգության մասնագետները հաճախ գործ ունեն կրիտիկական համակարգերի և զգայուն տվյալների հետ, նրանց աշխատանքը պահանջում է մշտական զգոնություն և սթրեսակայունություն։
• Անընդհատ սովորելու անհրաժեշտություն
  Տեխնոլոգիաների արագ զարգացման և կիբեռհարձակումների նոր մեթոդների առաջացման պայմաններում մասնագետները պետք է անընդհատ կատարելագործվեն՝ հետևելով ոլորտի նորագույն միտումներին։
• Գերհոգնածության ռիսկ
  Շարունակական լարվածությունը, հաճախակի արտակարգ իրավիճակները կարող են հանգեցնել հոգնածության։

Որտեղից և ինչպես սկսել կարիերան կիբեռանվտանգության ոլորտում

Սկսնակների համար առաջին քայլը հիմնական գիտելիքների յուրացումն է (ցանցային տեխնոլոգիաներ, օպերացիոն համակարգեր, ծրագրավորում), որին հաջորդում են մասնագիտացված ուսուցումը և գործնական փորձի ձեռքբերումն ու սերտիֆիկացումները (CompTIA Security+, Offensive Security, Cisco, EC-Council)։ Կարևոր է հիշել, որ կիբեռանվտանգության ոլորտում հաջողության հասնելու համար անհրաժեշտ է լինել համբերատար և պատրաստ՝ անընդհատ սովորելու ու զարգանալու։ 

—------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Մայքրոսոֆթ ինովացիոն կենտրոն Հայաստանը և CyHub Armenia նախաձեռնությունը հանդիսանում են միջազգային OffSec կազմակերպության պաշտոնական ուսումնական գործընկերը Հայաստանում և Վրաստանում՝ տրամադրելով կիբեռանվտանգության ոլորտի սերտիֆիկացիոն դասընթացներ։